Hvað er málið með aukaefni í matvælum, í rauninni? Er ætlunin að auka gæði og gera matinn bragðbetri? Nei, því miður eru aukaefnin oft notuð í þeim tilgangi að skipta raunverulegu hráefni út fyrir ódýrara hráefni, til að auka hagnað matvælaiðnaðarins.

Það er gott að öll unnin matvæli, samkvæmt tilskipunum ESB, koma með lista yfir innihaldsefnum. Á hinn bóginn er textinn í listanum oft pínulítill og erfitt að skilja hann. Þessi grundvallarregla gæti þó verið gagnleg: Hráefnin sem notuð eru í mestu magni eru alltaf skrifuð efst á listann.

Skemmtu þér með því að kíkja á lofaða „aðal innihaldsefnið“ í vörunni:

• Hversu mikið avókadó inniheldur tilbúna guacamole-ið?
• Hversu mikið af kantarellum er í kantarell-súpunni?
• Eða ástaraldin í ástaraldin ávaxtasafa?

Fölsuð matvæli

„Fölsuð matvæli hafa alltaf verið til. En í gamla daga þurfti ábyrgðaraðilinn að sæta dómi. Að skipta um dýrt hráefni þótti afar siðlaust og refsivert.“

Tilvitnunin er fengin úr bókinni "Den hemlige kocken" (Leynikokkurinn) sem sænski blaðamaðurinn Mats-Eric Nilsson skrifaði og bendir síðan á: Í dag eru þessi skipti sett í framleiðslukerfi. Meðalneytandi neytir um 6-7 kíló af aukaefnum á hverju ári. Aðeins 1 prósent er notað til að vernda neytendur fyrir þránandi fitu og matareitrun. Verksmiðjubakað brauð getur innihaldið allt að 16 mismunandi efni til að halda því - eða virðast - fersku lengur. Gerir það neytendur hamingjusama, eða bara þá sem græða peninga á brauðinu?

Nokkur dæmi um mismunandi aukaefni og tilgang þeirra:

• Þykkingarefni auka rúmmál í matvælum og gefa þeim þétta kremkennda áferð, jafnvel þó að magn til dæmis alvöru ávaxta og náttúrulegrar fitu hafi verið skorið niður.
• Ýruefni og bindiefni tryggja að innihaldsefni sem erfitt er að blanda, blandist saman og haldist saman áfram.
• Yfirborðsmeðferðarefni gefa rétta ímynd frá upphafi: kannski girnileg froða ofan á, eða bara slétt og mjúkt yfirborð.
• Litarefni láta nammi, jógúrt og annan mat líta meira freistandi út þegar það eru of fá jarðarber í jógúrtinni eða engin eggjarauða og alvöru vanilla í kreminu.
• Sætuefni eru framleidd staðgengilsefni fyrir sykur í límonaði, skyndimat o.fl. Kornsýróp með miklum frúktósa er ódýrara en alvöru sykur og er notað t.d. í gosdrykki. Aspartam og sakkarín eru markaðssett sem „léttari“ valkostir.
• Bragðbætir platar bragðlaukana þína til að trúa því að meira bragð sé af matnum en raun ber vitni. Algengasti og umdeildasti (þar sem margir veikjast af því) bragðbætirinn er mononatríum glútamat.
• Bragðefni líkja eftir og efla náttúrulegt eða eftirótt bragð þegar innihaldsefni mæta ekki kröfum eða þegar vatn og önnur ódýr fylliefni hafa verið sett í staðinn. Bragðefnum er bætt við næstum allan unninn mat. Ekki séð sem aukaefni í tilskipunum ESB, það hefur engin E-númer (kóðar sem tákna aukaefni í matvælum) og það er ómögulegt að vita hvað við borðum.

Fékkstu löngun í mat við að lesa þennan texta? Örugglega ekki.

Góðu fréttirnar eru þó, að það er frekar auðvelt að forðast aukaefni í matvælum ef þú vilt: 

• Kauptu hreint og óunnið hráefni þegar mögulegt er.
• Kauptu lífrænt, þar sem skilyrði við framleiðslu eru strangari.
• Að borða lífrænan ávöxt og grænmeti þýðir einnig að þú forðast leifar af plöntuverndarvörum og stuðlar að færri eiturefnum í umhverfinu.